Wat gaan we daarvoor doen?
Om een gezond en duurzaam financieel beleid te kunnen voeren, is het belangrijk om een goed beeld te hebben op de inkomsten en de ontwikkelen die effect kunnen hebben op deze inkomsten. Daarnaast zijn ook het treasurybeleid en de trend belangrijke instrumenten binnen het gemeentelijk financieel beleid. In deze paragraaf worden de wijzigingen en belangrijkste ontwikkelingen op deze onderwerpen kort toegelicht.
Gemeentefonds
Voor de ontwikkelingen binnen het gemeentefonds, baseert de gemeente zich volledig op de circulaires vanuit het Rijk. Als gevolg van de nieuwe financieringssystematiek, krijgt Den Haag te maken met een teruggang in de algemene uitkering. In het coalitieakkoord van vorig jaar en later ook in de programmabegroting 2023-2026 is ervan uitgegaan dat deze teruggang volledig gecompenseerd zou worden door het rijk. Dit is nog niet gebeurd. Wel ontvangen gemeenten in 2026 gezamenlijk €1 miljard en is dit bedrag vanaf 2027 structureel gemaakt. Zoals toegelicht in de Voorjaarsnota, resteert hiermee voor Den Haag vanaf 2026 een structureel tekort van € 15 miljoen op de algemene uitkering. Deze € 15 mln. is nog niet verwerkt in de begroting, omdat er nog met het Rijk onderhandeld wordt over de nieuwe financieringssystematiek.
Het Rijk heeft daarnaast aangegeven dat bij de verdere uitwerking van de nieuwe financieringssystematiek de mogelijkheid voor een groter eigen belastinggebied wordt betrokken. In samenspraak met de VNG wordt gekeken naar mogelijkheden voor modernisering en uitbreiding van het belastinggebied, waarbij het Rijk op basis van de uitkomsten een eventueel wetgevingstraject in gang zal zetten.
Nieuwe indexatiesystematiek vanaf 2027
Het Rijk heeft aangekondigd dat het gemeentefonds vanaf 2027 geïndexeerd wordt aan de hand van de ontwikkeling van het bruto binnenlands product (BBP). De ontwikkeling van het gemeentefonds wordt hiermee transparanter en beter voorspelbaar waardoor de begroting stabieler wordt. Voor de indexatie van het gemeentefonds wordt onderscheid gemaakt tussen de volumeontwikkeling en loon- en prijsbijstelling:
- De volumeontwikkeling van het gemeentefonds wordt gebaseerd op het gemiddelde van de volumegroei van het BBP in de achterliggende 8 jaren (t-9 t/m t-2).
- De loon- en prijsbijstelling wordt gebaseerd op de prijsontwikkeling van het BBP.
Treasury
De treasuryfunctie omvat alle activiteiten die voorzien in de financieringsbehoefte van de gemeente. Voor het betalen van uitkeringen, subsidies, facturen en salarissen moet de gemeente te allen tijde over voldoende geld beschikken. Hiervoor worden op dagelijkse basis leningen aangetrokken. De treasury is van belang om de en daarmee samenhangende risico's over dit aangetrokken geld te beheersen. Een ander belangrijk aandachtsveld binnen de treasury betreft het verstrekken van leningen en het verlenen van garanties (aan derden) door de gemeente bij de uitoefening van haar publieke taak. In de paragraaf financiering staat een uitgebreide toelichting op het financieringsbeleid van de gemeente.
In 2024 heeft de gemeente een (tijdelijk) liquiditeitsoverschot. Dit is het gevolg van achterblijvende investeringsuitgaven en extra ontvangsten vanuit het Rijk. Na een jarenlange lage rente loopt deze sinds 2022 weer op. Echter door dit liquiditeitsoverschot, gecombineerd met in het verleden – tegen lage rente – afgesloten langlopende leningen, zijn de effecten van deze rentestijging voor de gemeente nog niet merkbaar.
Belastingen
De gemeente int algemene belastingen en heffingen. Een uitgebreide toelichting hierop is opgenomen in de paragraaf lokale heffingen.
Hondenbelasting
Over het bezit van een hond moet belasting worden betaald. Deze hondenbelasting wordt, op basis van het coalitieakkoord 2023-2026, per 1 januari 2024 volledig afgeschaft. Dit wordt gedekt vanuit het financieel kader van het coalitieakkoord.
Toeristenbelasting
Toeristenbelasting is van toepassing wanneer er, tegen vergoeding, een overnachting wordt aangeboden aan iemand die buiten Den Haag woont. In het coalitieakkoord 2022-2026 is afgesproken om de tarieven voor toeristenbelasting per 1 januari 2024 te verhogen naar € 6,- standaardtarief en € 2,75 laagtarief.
Erfpacht
De activiteiten op het gebied van erfpacht nemen toe vanaf 2024. De hoge ambities in de stedelijke ontwikkeling komen deels op erfpachtgrond. Deze (her)ontwikkelingen hebben contractwijzigingen tot gevolg. Dit biedt kansen voor optimalisatie van de inzet van het erfpachtinstrument op een manier die bijdraagt aan onze maatschappelijke doelen. Tegelijkertijd wordt er gewerkt aan een systematiek die bestand is tegen renteschommelingen.
In de periode 2023 – 2035 expireren in totaal circa 13.000 rechten van erfpacht. Deze grootschalige her-uitgifte zal (waar het geen herontwikkeling betreft) meerjarig projectmatig worden uitgevoerd. In 2022 is het project Grootschalige her-uitgifte gestart. Dit vraagt veel personele inzet, de gemeente heeft hier een plan van aanpak voor gemaakt.
De ambitie is om de dienstverlening aan erfpachters verder te digitaliseren. Om dit te kunnen realiseren, wordt er begin 2024 een nieuwe erfpachtapplicatie geïmplementeerd, ter vervanging van het huidige digitale erfpachtsysteem. Bovenstaande nieuwe en extra activiteiten op het gebied van erfpacht leiden tot een verschuiving van een administratieve beheerorganisatie naar een meer initiërende, projectmatige en beleidsmatige organisatie.
Trend
Elk jaar stijgen de lonen en de prijzen; hier past de gemeente de begroting op aan. Zo blijft de begroting op het actuele prijspeil. Dit noemen we trend. Voor het bepalen van de trend volgt de gemeente de inflatieverwachting van het Centraal Planbureau (CPB) voor het komende jaar. Hiermee doen we dus eigenlijk een inschatting van de mate waarin de lonen en prijzen gaan stijgen. Gedurende het jaar vindt een nacalculatie op de trend plaats, gebaseerd op de daadwerkelijke inflatiepercentages. Deze methode is gelijk aan de methode die het Rijk hanteert bij de indexatie van het gemeentefonds.
Trend is ook van toepassing op de gemeentelijke tarieven, deze worden verhoogd met hetzelfde percentage als het Gemeentefonds. De meeropbrengsten die hieruit voortkomen worden, samen met de loon-prijscompensatie vanuit het Rijk, gebruikt om trendcompensatie op de gemeentelijke begroting toe te passen. Hiermee ontstaat een gesloten systeem, waarbinnen de trend die ontvangen wordt over de inkomsten gelijk is aan de trendmatige verhoging van de begroting. Dit noemen we trend-voor-trend.