Algemeen

 
Op 13 juni 2023 is de voorjaarsnota aan de gemeenteraad aangeboden (RIS 315797). In de voorjaarsnota, gebaseerd op de meicirculaire, is het budgettaire beeld voor de komende jaren op de algemene begrotingsposten geschetst. Het budgettaire beeld is gebaseerd op de autonome begrotingsontwikkelingen. Het gaat hierbij om de ontwikkelingen die zich onafhankelijk van het te voeren gemeentebeleid voordoen op het gemeentefonds, belastingen, dividenden, rente en de hoogte van de algemene reserve ten opzichte van het vereiste weerstandsvermogen.

Bij de coalitievorming is het financiële beeld geactualiseerd. In de actualisatie is ook de septembercirculaire van het gemeentefonds meegenomen. Daarnaast wordt op basis van een analyse van de rekeningresultaten van de afgelopen jaren de onderbesteding op een aantal uitgavenposten benut. In totaal laat het financiële kader zien dat er incidenteel €90 mln. beschikbaar is en structureel €13 mln.

In het coalitieakkoord is per programma inzichtelijk gemaakt hoe deze beschikbare middelen worden ingezet. Bij sommige programma’s is er daarnaast voor gekozen om een aantal intensiveringen te dekken uit de beschikbare middelen van het betreffende programma’, zoals de programmareserve.

In het vervolg van dit hoofdstuk worden de bovenstaande stappen verder toegelicht. Daarna wordt er stilgestaan bij de overige budgettaire besluitvorming:

• Trend-voor-trend
• Inzet Inflatiebuffer
• Indexering MJPK 3
• Cofinancieringsfonds
• Coronabuffer
• Actualisatie Meerjarig investeringsplan (MIP)
• Verdeling IHP-middelen
• Herfaseringen
• Aanvullen negatieve programmareserves

Tot slot wordt stilgestaan bij de tien begrotingsregels die als uitgangspunt gelden voor het financiële beleid van de gemeente den Haag.

Financieel kader

In tabel 1 is het financiële kader weergegeven. Het budgettaire vertrekpunt bestaat uit het budgettaire beeld dat volgt uit de voorjaarsnota, een aantal onvermijdelijke budgettaire opgaven en het structureel tekort als gevolg van de afname van het gemeentefonds vanaf 2026.

Daarnaast bestaat het financiële kader uit extra ruimte. Op basis van een analyse van de rekeningresultaten van de afgelopen jaren wordt de onderbesteding op een aantal uitgavenposten benut. Ook laat de septembercirculaire een incidentele meevaller in 2023 zien op het Btw-compensatiefonds (BCF).  

Tabel 1                              Bedragen x 1.000

Budgettair vertrekpunt

1. Op 13 juni 2023 is de voorjaarsnota aan de gemeenteraad aangeboden (RIS 315797 ). Met de voorjaarsnota is het budgettaire beeld voor de komende jaren op de algemene begrotingsposten geschetst.

2. Het aangenomen raadsraadsvoorstel van het presidium voor extra middelen voor de raad en accountant (RIS 315568 ) en het amendement op de resultaatbestemming om in 2023 extra budget beschikbaar te stellen voor programma 1 (RIS 316135 ) worden in de begroting verwerkt.

3. De oploop van de kapitaallasten vanaf 2027 voor de IHP’s (integrale huisvestingsplannen) en het MJPK (meerjarig programma kunstwerken) worden in de begroting verwerkt.

4. Voor de dakconstructie van het ADO-stadion is in 2022 een voorziening getroffen met een negatief programmaresultaat als gevolg. Deze middelen worden nu aangevuld vanuit het financieel kader. 

5. In de coronabuffer resteert nog een bedrag van €1,607 mln. Hiervan is € 0,438 mln. nodig als gevolg van hogere bouwkosten van Amare tijdens de coronaperiode. De resterende € 1,169 mln. uit de buffer valt vrij.

6. Elk jaar wordt bij de begroting het weerstandsvermogen herzien, wat effect heeft op hoe hoog de algemene reserve minimaal moet zijn. Het risico op de WMO is naar beneden bijgesteld, waardoor de algemene reserve verlaagd kan worden.

7. In het budgettaire vertrekpunt resteert een structureel tekort. Den Haag neemt op dit moment geen maatregelen om dit tekort op te lossen. De gemeenten zijn nog in gesprek met het Rijk over een oplossing voor de teruggang van het gemeentefonds. Een eerste positieve stap is dat het gemeentefonds vanaf 2027 zal meegroeien met de groei van het BBP. In lijn met het advies van de VNG wordt het structureel tekort voor 2026 en 2027 zichtbaar gemaakt in de begroting.

Extra ruimte
Aanvullend op het budgettaire vertrekpunt is het coalitieakkoord de volgende budgettaire ruimte bepaald:

8. De BUIG is een gebundelde uitkering van het Rijk voor de bekostiging van uitkeringen op grond van de Participatiewet, de IOAW, de IOAZ en het BBZ. Voor de BUIG geldt dat de gemeente meer uitgeeft dan we van het rijk ontvangen. In het budgettair kader 2018 is het tekort op de bijstand aangevuld, voor € 36 mln. structureel (RIS 299541 ). Hierbij is destijds afgesproken dat eventuele voor- en nadelen in de jaarrekening niet worden verrekend met de programmareserve, maar met de algemene reserve. Sinds de toevoeging van €36 mln. is er elk jaar geld overgebleven op de BUIG. De afgelopen 5 jaar is er gemiddeld € 13,4 mln. onderbesteding op de BUIG. De middelen die overblijven gaan jaarlijks bij de jaarrekening naar de algemene reserve.  

Op basis van de onderbesteding van de afgelopen jaren wordt de raming voor de BUIG structureel met €10 mln. verlaagd. Het beleid op programma 7 blijft ongewijzigd en de geraamde uitgaven in de begroting voor de BUIG zijn nog steeds hoger dan de middelen die Den Haag van het rijk krijgt voor de BUIG. De afspraak dat dat voor- en nadelen op de BUIG in de jaarrekening worden verrekend met de algemene reserve blijft van kracht.

9. Door onder andere gunstigere contracten die zijn afgesloten met Wmo-aanbieders was er de afgelopen jaren onderbesteding (€20,6 mln. in 2022 en € 8,3 mln. in 2021). De verwachting is dat een deel van deze onderbesteding structureel is. Het Wmo-budget wordt daarom met €3,27 mln. verlaagd. De verwachting is dat er voldoende middelen beschikbaar blijven om het Wmo-beleid te kunnen uitvoeren. In de motie ‘niet verder bezuinigen op ouderenzorg (RIS 316872 ) heeft de raad uitgesproken om eventuele tekorten in de periode 2023 tot 2026 niet op te lossen met bezuinigingen. Hierbij geldt dat bij het optreden van onverhoopte tekorten algemene middelen aangewend kunnen worden.  

10. De afgelopen jaren was er sprake van onderbesteding op diverse programma’s. De verwachting is dat er ook in 2023 sprake zal zijn van onderbesteding. Daarom wordt vooruitlopend op de jaarrekening €12 mln. van de algemene reserve ingezet. Hierbij geldt dat het jaarrekeningresultaat 2023 als eerste wordt gebruikt om de algemene reserve aan te vullen tot het minimaal vereiste niveau op basis van het benodigde weerstandsvermogen (€107 mln.).

11. Uit de septembercirculaire blijkt een incidentele meevaller van €15,5 mln. op de algemene uitkering. De middelen die overblijven uit het BTW-compensatiefonds (BCF) worden toegevoegd aan de algemene uitkering van het gemeentefonds.

De bijdrage van het Rijk aan het BCF is geplafonneerd. Als het plafond overschreden wordt, komt het verschil ten laste van het Gemeentefonds. Bij een realisatie lager dan het plafond komt het verschil ten gunste van het Gemeentefonds. Naar verwachting blijft er dit jaar €359 mln. euro in het BCF over. Deze middelen worden toegevoegd aan het gemeentefonds. €15,5 mln. hiervan is voor de gemeente Den Haag.

Besluitvorming coalitieakkoord per programma

In de onderstaande tabel is de besluitvorming uit het coalitieakkoord per programma opgenomen. Deze zijn in de voorliggende begroting verwerkt. De besteding van de extra middelen wordt uitgebreider toegelicht in het coalitieakkoord en de desbetreffende programmahoofdstukken.

Tabel 2                              Bedragen x 1.000

In tabel 3 is het totale overzicht weergegeven. Met een technische schuif worden de incidentele en structurele middelen met elkaar in evenwicht gebracht.

Tabel 3                             Bedragen x 1.000